نکات مهم و کاربردی در بسته بندی و پالت بندی میوه و سبزیجات

بسته بندی روی پالت :

برای انتخاب پالت بایستی توجه داشته باشید باری که روی پالت قرار میگیرد چه وزنی را باید تحمل کند و شکل و سایز جعبه ها و بسته هایی که روی پالت قرار میگیرند به چه صورتی خواهند بود.برای مثال هر چر ابعاد باکسهای روی پالت بزرگتر و حجیم تر باشد پالت بهتر در برابر بارهای وزنی روی آن  مقاومت میکند.چون فشار وزن آن بهتر تقسیم میشود.

در بسته بندی میوه بایستی دقت کنید چه میوه ای را پالت بندی میکنید و باکسهای شما چقدر محکم است و چه تعدادی از طبقات باکسها روی هم چیده میشود که به طبقات زیرین فشار  وارد نشود.چه نوع پالتی استفاده میکنید که همه این وزن میوه را به راحتی تحمل کند و موقع جابه جایی خم نشود.معمولا به دلیل قیمت مناسب و استحکام کافی از پالتهای چوبی بدین منظور استفاده میشود. انواع دیگر پالتها مثل پالتهای پلاستیکی و فلزی و مقوایی به دلیل گران بودن  قیمت و همچنین و دردسترس نبودن آنها مقرون به صرفه نبوده و ترجیحا  از همان پالتهای چوبی که معمولا در نجاریهای هر شهری پیدا میشود و میتوان  سفارش داد استفاده میکنند.اما در پالتهای چوبی هم باید استانداردهایی رعایت شود و در این مقاله بطور خلاصه تجربیاتی را در اختیار شما میگذاریم که در انتخاب پالت دقت نموده و این نکات را توجه داشته باشید که خدای ناکرده تجار و بازرگانان صادر کننده عزیزعلاوه مشکلات فروانی که دارند  بدلیل اشتباه در انتخاب پالت خود دچار ضرر در حمل و نقل هم نشوند.

نخست آنکه باید بدانیم پالتهای چوبی بدلیل اینکه میتوانند آفتهای گیاهی و باکتریهای داخل چوب را از کشوری به کشور دیگر منتقل کنند در حالت کلی اجازه صادرات و واردات ندارند مگر اینکه در کشور مبدا با مواد ضد عفونی کننده مخصوص (گاز متیل برماید یا فرمالین ) اصطلاحا سم پاشی  شده  و دارای مهر مخصوص بهداشتی و گواهی بهداشتی که نشان دهد  این مرحله سم پاشی را گذرانده ،باشند.معمولا شرکتهایی هم در گمرک هر کشور این کار سم پاشی را انجام میدهند و گواهی بهداشتی را از مراجع زیر ربط اخذ میکنند.اما همیشه بارگیری محصولات شما در گمرک انجام  نخواهد شد.پالتها ابعاد مختلفی دارند و معمولا ابعاد استاندارد آن باید از فضای بهینه داخل کانتینر ها استفاده کند معمولا پالتهایی که در ایران  برای میوه استفاده میشوند ابعاد استاندارد آنها ۱۰۰*۱۲۰ سانتیمتر است.چون در این حالت دو پالت در طول بیشتر(۱۲۰ سانتیمتری)  در کنار هم  و در جهت عرض کانتینر که معمولا ۲۵۰ سانتیمتر است قرار گرفته و چند سانتیمتر فاصله بین آنها اصطلاحا فضای بادخور باقیمانده تا موقع جابه جایی پالتها با لیفتراک و جک  پالت به هم گیر نکنند.تعداد پالتها در طول کانتینر ۱۳ عدد و در مجموع ۲۶ پالت در داخل کل فضای  کانتینر چهل فوت  جا میشود.سعی کنید برای پالتهایی که سفارش میدهید  این ابعاد استاندارد را انتخاب کنید چون در این حالت کمترین میزان فضای پرتی داخل کانتینر خواهید داشت.و اگر پالتهای ارزان قیمت پیدا کردید که کوچکتر از این ابعاد بود فضای پرت داخل کانتینر چند برابر قیمت پالتها هزینه های شما را بیشتر میکند.

انواع چوبهای در دسترس برای ساختن پالت چوبی استفاده میشود و معمولا در غرب کشور از چوب چنار و راش و در جنوب از چوبهای سپیدار و در شمال از بلوط  استفاده میشود.در حقیقت هر چوبی که در دسترس باشد بدون توجه به نوع آن برای ساخت پالت به کار میبرند.

کف پالت یا همان شاسی نباید از یک سانتیمتر کمتر باشد.پایه ها به دو صورت لقمه ای و یکسره ساخته  میشود.در حالت یکسره جک پالت و لیفتراک تنها از دو جهت روبه رو میتواند پالت را بلند کند و به آن  یکطرفه میگویند.و اگر پایه پالتها لقمه ای باشند دو طرفه خواهند بود و هیچ محدودیتی برای بلند کردن لیفتراک و جک پالت نخواهد داشت.پالتها  با توجه به حجم چوبی که در آنها به کار رفته قیمتگذاری میشوند و  نوع  پایه لقمه ای بدلیل اینکه چوب  کمتری در آن استفاده شده معمولا ارزان تر هستند.استاندارد ارتفاع پایه پالت تا کف زمین حداقل باید ۸ سانتیمتر و حداکثر ۱۰ سانتیمتر باشد تا به راحتی  بتوان آن را جابه جا کرد.اگر  ارتفاع پایه کمتر از این باشد مشکلات زیادی برای جابه جایی پالت خواهید داشت و باعث شکستن و خراب شدن پالت در موقع استفاده از جک پالت خواهد شد. تعداد نرده ها معمولا از ۵ سانتیمتر تا ۱۰ سانتیمتر خواهد بود.تعداد نرده ها یا چوبهای افقی که شاسی یا بدنه پالت را تشکیل میدهند عملا تاثیری در میزان باربری پالت نداشته و فقط فاصله بین نرده ها بسیار حساس و تعیین کننده است.معمولا این فاصله نباید از دو سانتیمتر بیشتر شود.توجه داشته باشید ممکن است کسانی برای اینکه چوب کمتری در پالت مصرف کنند تا  قیمت آن ارزان تر شود این فاصله را بیشتر میکنند و مقاومت پالت پایین میآید.پالتها را در محیط خشک نگهدارید و حتی الامکان سعی کنید زیر پالت رطوبت و نم و خیسی نباشد.چوب آن بدون تراشه و صاف  و بدون میخ  باشد.معمولا چوبهای تراشه دار و ریش ریش باعث خراشیدن و خراب شدن کارتنهای میوه و زخمی کردن میوه ها میشود.

تسمه و تسمه کش:

تسمه پلاستیکی یکی از ابزارآلات مهم و حساس برای بستن و محکم کردن  جعبه ها رو پالت میباشد.اگر جنس تسمه ها ضیعیف و نا مناسب باشد باعث پارگی و باز شدن تسمه و متعاقبا فروریختن جعبه ها از روی پالت مشود.بنابر نوع تسمه ای که انتخاب میکنید بسیار حساس و مهم است.تسمه های پلاستیکی از دو نوع پت و پ پ  ساخته میشوند.تسمه های پت که معمولا به رنگ سبز روشن است برای بسته بندیهای بسیار سنگین استفاده میشوند و معمولا تسمه هایی که برای بسته بندی جعبه و کارتن های میوه استفاده میشوند از جنس پ پ ((ppپلی پروپیلن بوده و ضخامت و عرض مشخصی دارند .احتمالا قیمت آنها نیز کمی ارزان تر است.چون از پلاستیکهای بازیافتی در داخل آن استفاده میشود.معمولا عرض تسمه هایی که برای پالت بندی استفاده میشود نباید از ۱۶ میلیمتر کمتر باشد.و ابزارآلات مخصوصی که برای بستن و محکم کردن آن استفاده میشود گیره و تسمه کش دستی و یا تسمه کش اتوماتیک پنوماتیک که احتیاجی به گیره محکم کننده ندارد و با ایجاد حرارت اصطکاکی دو سر تسمه را بهم میچسباند.این نوع تسمه کش سرعت کار شما را بسیار بالا میبرد اما مهارت کافی اپراتور  تسمه کشی را میطلبد.چون اگر بیشتر از میزان لازم  را فشار دهد تسمه پاره میشود و اگر کتر از زمان لازم آنرا فشار دهد تسمه ها بهم نمیچسبند و بسته بندی شما باز میشود.معمولا میگویند میگویند وقتیکه در زیر محل ایجاد اصطکاک تسمه کف کرد باید سریعا دکمه را رها کرد.چون از پلاستیکهای بازیافتی و ترکیبی در داخل این تسمه ها استفاده میشود هیچ قانون مشخصی برای میزان فشار تسمه کشی و میزان استوپ کردن دگمه حرارت وجود ندارد.همیشه دقت کنید یک قانون کلی وجود دارد که  در پلاستیکهایی که به رنگ مشکی و تیره هستند بیشتر از پلاستیکهای بازیافتی استفاده شده این قانون در مورد سبدها  و نبشیهای پلاستیکی  نیز صدق میکند.

توجه داشته باشید که حتما نوع آجدار  تسمه ها را انتخاب کنید .در بدنه تسمه شیارهای اریب از دو طرف چپ و راست وجود دارد تا  تسمه ها  آجدار شود و به راحتی روی نبشی و  جعبه ها لیز نخورند.میزان ریز و درشتی آجها قابل تغییر نیست و استاندارد کارخانه بوده  اما بعضی از تسمه ها  لیزترند و موقع اتمام عملیات تسمه کشی و بستن گیره ها  پس از چند روز متوجه میشوید که  تسمه ها شل شده و انگار اصلا آنها را نکشیده اند و یا احتمالا در حین حمل و نقل تکانهای شدید باعث شده که این تسمه ها از محل بست خود کشیده شده و شل شوند.این اتفاق در تسمه های پت بیشتر رخ میدهد .وقتیکه اولین با این مشکل مواجه شدید فکر میکنید کارگر شما کوتاهی کرده و تسمه ها را محکم تا جای امکان نکشیده است و دفعه بعد همین فرد تمام زور و قدرت خود را تا جایی که امکان دارد برای کشیدن تسمه ها به کار میبرد و همین امر باعث شکستن و خم شدن نبشیها و یا فشار به جعبه های کارتن و خراب شدن میوه های داخل آن میشود.شدیدا توصیه میشود که میزان کشش تسمه را طوری تنظیم کنید که فقط شل نباشند و تسمه به سمت پایین سُر نخورد. برای اینکه تسمه ها شل  نشوند  بایستی در محل اتصال یا وصله کردن حداقل یک گیره اضافه بزنید و دقت کنید که گیره ها را محکم با انبر مخصوص این کار پرس کرده باشید.گاهی به علت بی دقتی در حین کار قسمتی از تسمه از گیره ها بیرون میزند و باعث پاره شدن و یا لیز خوردن تسمه میگردد.

تسمه کشی بایستی بصورت افقی  از کمر پالت در سه یا چهار محدوده کشیده شوند.حتما تسمه ای که از چهار طرف پالت کشیده شده باید ارتفاع آن تا زمین  به یک میزان باشد.در صورتیکه که این امر رعایت نشود باعث شل شدن تسمه میشود. در صورتیکه  باکسهای بسته بندی شما سبد پلاستیکی باشد و یالهای جانبی آن فرورفتگی داشته باشد باید تسمه ها را از محل قفل یا چفت شدن دو سبد که محکم تر است کشید.احتمالا این نقطه اگر درست زیر نبشی بسته بندی باشد باید از همان محل بر روی نبشی تسمه را بکشید و دقت کنید که موقع تسمه کشیدن از این نقطه بالاتر و یا پایین تر نباشد.ترجیحا اگر موقع بسته بندی پالت دو نفر باشند که یکی تسمه را در محل خود ثابت نگه دارد و دیگری تسمه کش را میزان کند این پروسه سریع تر و دقیق تر انجام خواهد گرفت.برای میزان ارتفاع و ثابت نگه داشتن تسمه  میتوانید قبل از محکم کردن و کشیدن تسمه ها از چسب نواری هم استفاده کنید.

اگر از نبشی استفاده میکنید تعداد دفعات تسمه کشی کمتر میشود.اولین تسمه را از پایین ترین نقطه شروع نکنید چون ممکن است به دلیل بیشترین فشار وزنی که روی طبقه اول  چیدمان  وارد میشود تسمه ها از زیر  جعبه در رفته و یا باعث ترکیدن پلاستیک جعبه ها یا کارتنها شود.پس اولین تسمه را از بالاترین نقطه طبقه اول که همان محل اتصال دو جعبه است شروع کنید.

نبشی بسته بندی:

نبشیها انواع مختلفی دارند که در چهار گوشه (یالهای جانبی )پالت قرار میگیرند و باعث میشود فشار تسمه بر روی کل پالت تقسیم شده و بار شما منسجم و یکدست شود.با استفاده از نبشی شما میتوانید ارتفاع پالتها را از حد معمول بیشتر کنید و از حداکثر ظرفیت کانتینر  استفاده کنید.

نبشیهایی که برای بسته بندی میوه و سبزیجات به کار میروند  از جنس مقوایی یا پلاستیکی یا فلزی هستند.

بطور کلی نبشیهای فلزی هم سنگین هستند و هم خیلی گران قیمت به همین دلیل استفاده از آنها در هیچ سایز و اندازه ای مقرون به صرفه نبوده و بجای آن پیشنهاد میشود از نبشی مقوایی یا پلاستیکی استفاده شود.

نبشیهای پلاستیکی از جنس PVC    (با رنگ سفید ) و یا از جنس پلی اتیلن (با رنگهای متنوع) میباشند.نوع PVC آن که کیفیت و استحکام  نسبتا بالایی دارد و معمولا از مواد دست اول ساخته میشود اما قیمت آن نسبت به بقیه انواع نبشیها گرانتر بوده و برای بعضی از بسته بندیها  مقرون به صرفه نمیباشد.یک مشکل بزرگ نبشیهای پلاستیکی لیز خوردن تسمه بر روی نبشی است که باعث خراب شدن بسته بندی در تکانهای شدید  حین حمل  میشوند.برای جلوگیری از این مشکل میتوانید نبشیهای کوچک مقوایی که اصطلاحا به آن زیر سری میگویند استفاده کنید یا یک لایه نبشی مقوایی با ضخامت کمتر در قسمت بیرونی نبشیها ی پلاستیکی استفاده کنید.

نوع دیگر نبشیها از جنس پلی اتیلن بوده که معمولا به دلیل گران قیمت بودن مواد اولیه  در فرآیند تولید آنها را با مواد بازیافتی ترکیب میکنند و گاها کل حجم نبشی را از مواد بازیافتی میسازند.این نبشیها عموما به رنگ سیاه  در بازار عرضه میشوند.همچون مطالبی که قبلا گفتیم رنگ سیاه و کدر در پلاستیکها یعنی استفاده از پلاستیک  بازیافتی که  از ترکیبات انواع پلاستیکهای مختلف و گاها از زباله های بیمارستانی  ساخته میشوند.برای اینکه قیمت نبشی ارزان تر شود استفاده از پلاستیکهای بازیافتی اجتناب ناپذیر است و هر چه درصد مواد بازیافتی آن بیشتر باشد به همان نسبت کیفیت نبشی پایین میآید.پس توجه داشته باشید هر جنس  ارزانی  بی دلیل نیست .چون درصد مواد بازیافتی و ترکیبات پلاستیکها هیچ وقت ثابت نیست  استحکام و کیفیت نبشی تولید شده  نیز  متغییراست.پس همیشه ریسک این وجود دارد که کیفیت آن موقع استفده چطور خواهد بود.

یکی از مشکلاتی که پلاستیکهای بازیافتی دارند  در مقابل تابش نور خورشید و دوره های گرما و سرما ترد و شکننده میشوند و در واقع مانند لاستیک تاریخ مصرف مشخصی دارند و پس از گذشت این مدت زمان وقرار گرفتن  در معرض شرایط محیطی مختلف راحت بین دو انگشت دست میپوکد به همین دلیل به شدت توصیه میشود برای بسته بندی بارهایی که در معرض تابش نور خورشید و مناطق گرمسیر هستند به هیچ وجه از این نوع نبشیها استفاده نکنید.بعضی از نبشهای پلاستیکی  ممکن است بسیار نرم و انعطاف پذیر باشند و حتی بار رد شدن چرخ لاستیک ماشین هم نمیشکنند یعنی مقاومت کششی بالایی دارند اما مقاومت خمشی بسیار پایین است و نمیتوان بعنوان یک چهار چوب نگهدارنده پالت روی آن حساب کرد. این مشکل باعث میشود که پالت شما در حین حمل و نقل  خیلی راحت تکان میخورد و  پالتها از قسمت بالا به هم ضربه میزنند و باعث خراب شدن کارتنهای بالایی و اجسام داخل آن میگردد.حتی ممکن است در حین این تکانهای زیاد تسمه ها شل شده و بر روی نبشی به سمت پایین سُر بخورد و باعث باز شدن بسته بندی میگردد.این اتفاق مخصوصا برای بسته بندیهایی که با جعبه کارتنی و یا کارتن پلاست انجام گرفته روی میدهد.

در حالیکه ممکن است یک یا دوبار  از این نبشیها استفاده کرده باشید و بارتان هیچ صدمه ای نبیند اما به دلیل متغییر بودن ترکیبات بازیافتی آن ممکن است برای دفعه آخر  باعث ضررهای هنگفت و جبران ناپذیری گردد. به همین دلیل جزو استاندارد بسته بندی یورو محسوب نمیشود و حتی در بعضی از کشورها به دلیل غیر بهداشتی بودن ممانعت صادرات و واردات برای آنها وجود دارد پس در صورتیکه میخواهید از این نبشیهای پلاستیکی استفاده کنید اول تحقیق کنید و مطمئن شوید که در کشور مقصد صادراتی از ورود کالایتان جلوگیری بعمل نمیاید. تنها موردی که از  نبشیهای پلاستیکی استفده میشود به  دلیل ضد آب بودن محافظت در مقابل رطوبت و خیس شدن است.چون در هر صورت  از سطح میوه و سبزیجات رطوبتی ساطع میشود و بعضی از سبزیجات برای حفظ تر و تازگی مانند کاهو  باید خیس شوند و  این خیس شدن  و رطوبت اضافی امکان دارد کارتن و بسته بندی شما را خراب کند.برای اینکه رطوبت طبیعی و نرمال میوه و سبزی باعث خراب شدن کارتن میشود معمولا کاغذ روکش کارتن ها را از جنس کرافت و یا کاغذ های ضد رطوبت دیگر تولید میکنند.لایه های داخلی کارتن را از فلوتینگ سردخانه ای که مقاومت زیادی در برابر رطوبت دارند تولید میکنند.امروزه شرکت کاردو کارتن بوکان برای اولین بار در ایران نبشی مقوایی صد در صد ضد آب را تولید میکند که با تکنولوژی کاغذهای سنگی (استون پیپر) روکش شده و با رنگ سفید در بازار عرضه میشود.در بحث جنس کارتن بسته بندی میوه  بطور مفصل به این موضوع میپردازیم.

برای بسته بندی میوه و سبزی در صورت استفاده از  نبشی مقوایی توجه داشته باشید که روکش نبشیها حتما از جنس کرافت  باشد که به رنگ قهوه ای کم رنگ یا آجری میباشد. نبشهای مقوایی که برای بسته بندی میوه استفاده میشوند حتما بایستی استحکام و کیفیت قابل قبولی داشته باشند.بالهای نبشی حداقل بایستی ۵ سانتیمتر و ضخامت آن حداقل ۵ میلیمتر باشد.مخصوصا برای بسته بندی پالتهای سنگین توصیه میشود از نبشیهای با ضخامت ۶ میلیمتر هم استفاده شود.توجه داشته باشید که پالتهای شما خیس نباشد و قبل از استفاده چوب آن  کاملا خشک شده باشد.موقع استفاده در سردخانه ها سعی شود که زیر پالت آب نباشد چون هم باعث نفوذ رطوبت و خیسی به کف پالت شده و نهایتا کارتنها و نبشی شما را خیس میکند و هم باعث رشد قارچها و باکتریهای داخل چوب میشود که احتمال دارد موجب فساد میوه شما گردد.برای بسته بندی با نبشی مقوایی باید یک مقداری نبشی را از کف زمین ارتفاع بدهید تا مستقیما با زمین خیس در ارتباط نباشد.برای نگه داشتن این فاصله میتوانید قبل از تسمه کشی  و نگه ثابت نگه داشتن ، نبشیها را با چسب نواری به گوشه های پالت چیده شده بچسبانید بعد در آخر تسمه ها بکشید.

نوشته :

مهندس فواد اسماعیل پور (طراح ،مخترع و مشاور بسته بندی بیش از صدها شرکت و برند بزرگ  و بناینگذار شیوه های مدرن بسته بندی ایران )